ΤVλέπεις τώρα;

Η πραγματικότητα είναι ένα συγκινησιακό φράκταλ.


Με τον τηλεοπτικό πυρετό να κυριαρχεί στα προγράμματα της ελληνικής τηλεόρασης, πολλοί το έχουν γυρίσει στα ντοκυμαντέρ.
Τριανταφυλλόπουλος εναντίον Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κακαουνάκης εναντίον θαλάσσιων ελεφάντων και εκλογολογίες εναντίον big bang, δίνουν το στίγμα μιας άτυπης τηλεοπτικής αναμέτρησης. Δεν πρόκειται για κάτι νέο. Εδώ και καιρό, τα ντοκιμαντέρ της ελληνικής τηλεόρασης είχαν κερδίσει ένα μεγάλο μερίδιο τηλεθέασης, με ποσοστά που τα ελληνικά κόμματα θα πετύχαιναν μόνο αν κατάφερναν να βάλουν τις διαφημίσεις τους πάνω στις λιβελλούλες και τα σαλιγκάρια.

Aπό τον μικρόκοσμο ως στον μακρόκοσμο και από τη γη ως την άκρη του γαλαξία, το τηλεοπτικό κοινό αναζητούσε πάντα τη γνώση (και τη φυγή, και τη φυγή), είτε για ενημερωτικούς είτε και για υπαρξιακούς λόγους – κάτι που φαίνεται ότι οι σπουδαγμένοι καναλάρχες και οι μάνατζερς με μάστερ εις τας Ευρώπας, το ξεχνάνε (καμιά φορά, αναρωτιέμαι πώς αισθάνονται όταν κάτι φαινόμενα τύπου Πάνια, Μαστοράκης κ.ο.κ. που οι ίδιοι εξέθρεψαν, έρχονται και τους λένε «ή μου σκας τόσα ή του δίνω απ’ το κανάλι»).
Τι γράφω τώρα...

Ωστόσο η συνεχώς αυξανόμενη αυτή επιτυχία των ντοκιμαντέρ, ιστορικών, ταξιδιωτικών ή άλλων, δεν μπορεί να οφείλεται μοναχά σε λόγους εσωτερικής αναζήτησης, ούτε στην ανακάλυψη των εφημερίδων που ακούει στο όνομα Super Video CD.
Το δυσοίωνο τηλεοπτικό τοπίο των δελτίων ειδήσεων, η ρουτίνα των reality και η κραυγαλέα αισθητική των πρωινάδικων και των trash εκπομπών, έκαναν ένα κοινό που έως χτες ήθελε αλλά δεν μπορούσε, αν όχι να εγκαταλείψει τα σεσημασμένα αυτά προγράμματα της TV, τουλάχιστον να στραφεί σε κάτι διαφορετικό: στα ντοκυμαντέρ της κρατικής τηλεόρασης περισσότερο και λιγότερο σε εκείνα της συνδρομητικής, τα οποία καλύπτουν μια ευρύτατη γκάμα, από τη γαστριμαργία μέχρι την ιστορική αναζήτηση.

Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα της ΑGB (ξέρω, ξέρω), αν υπάρχει κάποιο στοιχείο που διαφοροποιεί την τηλεθέαση, πέρα από την ηλικία και το φύλο (οι γυναίκες και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία παρακολουθούν περισσότερο), αυτό είναι η μόρφωση, ο καλύτερος διαθέσιμος μετρήσιμος δείκτης για την δραστηριότητα κάθε ατόμου. Πανεπιστημιακή μόρφωση, σημαίνει κατά κανόνα καλύτερη δουλειά, ευκολότερη επαφή με άλλες μορφές πολιτισμού, επιπλέον δραστηριότητες και ενδιαφέροντα, ενώ, σύμφωνα πάντα με τις μετρήσεις, η διάρκεια της τηλεθέασης μειώνεται όσο αυξάνει το μορφωτικό επίπεδο (μήπως χτυπάει κανένα καμπανάκι στο τσερβέλο σας διαφημισταράδες;)

Το κοινό αυτό που σύμφωνα με τις μετρήσεις χαρακτηρίζεται από μεσαίο έως ανώτερο δείκτη μόρφωσης και η ηλικία του κυμαίνεται από τον μαθητή Λυκείου της διπλανής πόρτας έως την executive manager του διπλανού μας γραφείου, απέδειξε ότι η εκ του ασφαλούς αναισθησία (μπροστά στην τηλεόραση) δεν είναι πια και τόσο ενδιαφέρουσα. Πόσο μάλλον, όταν η λειτουργία των εξαιρετικών αυτών προγραμμάτων που φέρουν την σφραγίδα ποιότητας μεγάλων ξένων τηλεοπτικών δικτύων όπως το BBC, το Discovery, το National Geographic ή το History Channel, είναι κατά κύριο λόγο ανθρωποκεντρική. Γιατί;

Μα, επειδή ακόμη κι όταν παρακολουθείς δυο φάλαινες να ζευγαρώνουν, δεν μπορείς να μη συνειδητοποιήσεις ότι
α) αυτό δεν το έμαθες ποτέ στο σχολείο (ίσως γιατί θα έπρεπε να σου πουν ότι ως θηλαστικά έχουν και αυτές γενετήσια όργανα και ορμές)
β) ότι παρακολουθείς κάτι που δεν θα είχες ποτέ την ευκαιρία να δεις στη ζωή σου, μη όντας επαγγελματίας δύτης και
γ) ότι η πραγματική ζωή είναι κάπου αλλού, γύρω μας οπωσδήποτε αλλά και έτη φωτός μακριά από τον τηλεοπτικό πολιτισμό των «ακούστε τι έμαθα και θα σας πω»-δελτίων ειδήσεων.

Ενημερωτικά, εκπαιδευτικά, ψυχαγωγικά, απίστευτα-κι-όμως-αληθινά, βιογραφικά, υποβρύχια, αρχαιολογικά, γαστρονομικά, ταξιδιωτικά, κινηματογραφικά, τα ντοκιμαντέρ που εισέβαλλαν στη ζωή του μέσου έλληνα πολίτη από το τηλεοπτικό γυαλί, μπορούν και πάλι να τον αφήσουν με το στόμα ανοιχτό μπροστά στην οθόνη. Μόνο που αυτή τη φορά, ίσως είναι για καλό. Δικό του.

«Το μόνο που επιτρέπεται στο θεατή είναι να αγνοεί τα πάντα, να μην αξίζει τίποτα. Εκείνος που πάντα κοιτάζει προκειμένου να μάθει τι πρόκειται να συμβεί, δεν θα αντιδράσει ποτέ».
-Γκυ Ντεμπόρ (Σχόλια πάνω στην κοινωνία του θεάματος)